ChatGPT gaat óók het aanbesteden veranderen

Ja, ChatGPT gaat het aanbesteden veranderen. Maar hoe en in welke mate?

Deze vraag houdt Roger in zijn greep sinds de lancering. Wat kun je er nu al mee? Wat kun je er (nog) niet mee? Wat gaat de toekomst brengen? Hoe kan het ons werk efficiënter maken? Hoe kan het de kwaliteit van onze aanbestedingsdienstverlening en deliverables (nog 😉) beter maken? We houden ons dagelijks met deze vragen bezig. De inzichten verzamelen en delen we centraal in onze organisatie om er allemaal van te leren. En onze opdrachtgevers leren met ons mee. In deze blog delen we alvast enkele eerste bevindingen. Maar gelijk een disclaimer: ChatGPT is nog zo nieuw dat we alle mogelijkheden echt nog niet overzien. En als ik deze blog over een paar weken teruglees, dan vallen me waarschijnlijk alweer talloze gemiste toepassingen op.

Wat is het?

De basis van ChatGPT is een intuïtief werkende chatrobot. Je typt een vraag en krijgt geautomatiseerd antwoord. In begrijpelijke mensentaal. Om dat antwoord te geven maakt ChatGPT gebruik van het generatieve taalmodel GTP-3.5, een verbeterde versie van GTP-3. Die laatste bestond al sinds juli 2020, maar door verbeteringen in het taalmodel én enorme investeringen in computerrekenkracht, is het nu gelukt om via ‘deep learning’ dusdanig veel internetcontent te verwerken dat het de interactie tussen mensen vrijwel foutloos nabootst. Het beantwoordt je vragen, hoe complex ze ook zijn, door content van verschillende plekken op het internet aan elkaar knopen. Het genereert ingewikkelde, goed werkende codes voor technici. Het schrijft automatisch teksten over allerlei onderwerpen. En het herschrijft binnen enkele seconden een tekst naar de vorm, de invalshoek, het frame of het perspectief waarin je het wilt hebben.

Wat kun je er nu al mee?

Wij zijn bij Roger net als velen verbluft over hoe goed de antwoorden zijn die ChatGPT genereert. Oké, het is soms even zoeken welke vraag (ook wel ‘prompt’) je moet invoeren om het beste antwoord te krijgen. Maar als het antwoord nog niet helemaal is zoals je het wilt, dan kun je met nieuwe prompts steeds verder schaven tot je precies hebt wat je zoekt. Daarbij leert het systeem van alle feedback die het krijgt (‘reinforcement learning’). Dus het wordt heel snel nog veel beter. Ik gebruik het zelf al dagelijks, onder meer als vervanger van Google. Wil je meer over die functie van ChatGPT weten en de recente en toekomstige ontwikkelingen in de wereld van zoekmachines, dan raad ik je aan dit artikel te lezen. Gericht op ons werk deel ik hieronder alvast twee toepassingen die ons nu al helpen om het werk aan de inschrijvende kant efficiënter en in sommige gevallen ook beter te doen. In een andere blog later dit jaar gaan we in op hoe ChatGPT ook de inkopende kant kan helpen.

Nieuwe invalshoeken vinden voor de beantwoording van abstracte vragen.
We brainstormen dagelijks met onze opdrachtgevers over de beantwoording van kwalitatieve gunningscriteria. Soms zijn die criteria nieuw voor onze opdrachtgever en abstract geformuleerd. Denk aan vragen over brede begrippen als ‘service’ of ‘communicatie’. Je wilt in de beantwoording volledig zijn en geen invalshoeken missen, maar de reikwijdte van de vraag overzie je soms niet direct. Het helpt dan als je weet waar je binnen dat brede begrip allemaal aan kunt denken. En liefst specifiek binnen de opdracht die wordt aanbesteed. Door de juiste vragen aan ChatGPT te stellen komen we samen met onze opdrachtgevers veel sneller bij een volledig overzicht van alle mogelijke richtingen van beantwoording. Dat stelt ons in staat om direct heel bewuste keuzes te maken in waar we ons op gaan focussen, zonder het gevoel te hebben iets te missen.

Spelen met de vorm van de tekst.
Voor mij als Neerlandicus was tot nu toe het meest verbluffende de vorm van de tekst waarmee je kunt spelen. Zo hebben we erg gelachen toen één van onze collega’s ChatGPT vroeg om de tekst op onze website op cynische wijze te herschrijven. Ik zou zeggen: probeer het zelf eens uit (liefst met de tekst van je eigen website dan 😉). Ik heb zelf een vrij basale websitetekst over de bereikbaarheid van een organisatie in ChatGPT gestopt met de vraag om dit te herschrijven vanuit het perspectief van een klant van deze organisatie. Dat gaf al meteen een ander gevoel en maakte het direct mogelijk om zonder extra inspanningen met een persona (een klant avatar met een praatwolkje) te werken. Maar het werd pas echt verbazingwekkend toen ik ChatGPT vroeg om de tekst te herschrijven vanuit de emotie van ‘een positieve verrassing’. ChatGPT toverde binnen enkele seconden zinnen op het scherm met woorden als “door […] voelde ik me gewaardeerd” en “[…] gaf me het gevoel dat mijn behoeften echt belangrijk waren”. Zonder inhoudelijk content te verliezen en de lengte van het stuk significant aan te passen.

Wat zijn de beperkingen/ wat kun je er (nog) niet mee/ wat zijn de nadelen?

ChatGPT kent (nog) beperkingen en er kleven nadelen aan het gebruik. We noemen er een paar:

Vrijwel alle pogingen om direct inpasbare, nieuwe teksten te generen voor de beantwoording van kwalitatieve gunningscriteria mislukte.
Het meeste wat we hebben gegenereerd was deels bruikbaar, maar niet klakkeloos over te nemen. De output heeft absoluut menselijke controle en bewerking nodig. Doe je dat niet, dan mis je die specifieke, concrete meerwaarde van jouw organisatie in je verhaal of is het niet geformuleerd zoals je zou willen.

ChatGPT is in het Engels verder dan in het Nederlands.
In het Nederlands genereert ChatGPT af en toe nog kromme zinnen, met soms grammaticale fouten en vreemde woordkeuzes. En door het hoge gehalte achtereenvolgende ‘En ook […]’-zinnen zonder variatie in zinsopbouw leest het soms nog wat staccato. Maar dat zal snel verbeteren nu iedereen het programma aan het voeden is met feedback.

Alles wat je erin stopt kan er ook weer uit komen.
Integriteit en vertrouwelijkheid nemen we bij Roger zeer serieus. Daarom prompten we nooit bedrijfsgevoelige content van onze opdrachtgevers in ChatGPT. De teksten die we hebben ingevoerd waren dan ook voornamelijk teksten die al op het web te vinden waren of eigen teksten. Dit is trouwens wat ChatGPT hierover zegt als je het vraagt, dus wees voorzichtig…:

Vraag: “Kan mijn concurrent de informatie die ik ChatGPT geef via deze chat te zien krijgen als zij vragen naar de werkwijze van ons bedrijf in een latere chat?”

Antwoord: “Het is mogelijk dat andere gebruikers toegang kunnen krijgen tot de informatie die u ChatGPT geeft, afhankelijk van hoe de chat-functie is opgezet en beveiligd. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat uw bedrijfsgevoelige informatie wordt beschermd tegen onbevoegde toegang. Als u zich zorgen maakt over de beveiliging van uw informatie, raden wij u aan om contact op te nemen met de verantwoordelijke partij voor de chat-functie of een expert op het gebied van informatiebeveiliging voor meer informatie.”

Het programma maakt gebruikt van bestaande internetcontent en feedback.
Het creëert geen nieuwe, unieke inzichten, maar knoopt content op een voorgeprogrammeerde manier slim aan elkaar. Desalniettemin kunnen de antwoorden je zeker helpen om tot nieuwe inzichten en invalshoeken te komen. Volgens velen is dat het grootste verschil tussen ChatGPT en een mens: een mens kan creatief zijn, nieuwe dingen bedenken, een gevoel ergens bij hebben en een tekst vanuit de context van de volledige leefwereld beschouwen. In het AI-vraagstuk ‘of mensen op termijn volledig vervangen kunnen worden door AI’ is het een veelgenoemd argument door mensen die beweren dat dit niet zo snel zal gebeuren. Sam Altman, CEO van OpenAi, denkt daar toch iets anders over. In een recent interview zegt hij dat de grootste verrassing op het gebied van AI de komende jaren wordt dat er AI-oplossingen komen die ook díe specifieke menselijke vaardigheden gaan krijgen. En inmiddels wordt vanuit de eerste, beperkte gebruikersgroep van de nieuwe Bing-zoekmachine – waarin ChatGPT geïntegreerd is – ook duidelijk dat de chatbot minder positieve menselijke trekken kan krijgen. In dit artikel lees je daar meer over.

Inkorten van teksten blijft (vooralsnog) mensenwerk.
Aan de inschrijvende kant van een aanbesteding heb je vaak te maken met paginabeperking en sommige aanbestedende diensten willen het liefst ‘Aanbesteden op 3 A4’. In het comprimeren van teksten gaat veel tijd zitten. We hebben daarom geprobeerd teksten in te korten met ChatGPT. Bij verreweg de meeste pogingen misten we na het samenvatten belangrijke content, zoals concreet gemaakte meerwaarde. Het mooie is wel dat je het snel achter elkaar een paar keer kunt proberen. Want wie weet is de volgende output beter? Elke keer is de output anders; of je nu dezelfde vraag stelt of deze iets aanpast. Het is de poging waard, gezien de tijd die het normaal kost.

Het gebruik van ChatGPT is niet zo duurzaam.
Er is behoorlijk wat kritiek op de enorme rekenkracht=computercapaciteit=energie die nodig is om de antwoorden voor vele miljoenen mensen tegelijk te generen. Ik kon na verschillende pogingen geen goede schatting vinden (ook ChatGPT zelf blijft er vaag over), maar CEO Sam Altman geeft toe dat de energie ‘een paar cent per woord’ kost. Als je dan bedenkt dat ChatGPT meer dan honderd miljoen actieve gebruikers heeft…

Het lijkt erop dat het gebruik van AI met grote zekerheid te toetsen is.
Een scholier die zijn werkstuk laat schrijven door ChatGPT levert een docent direct een behoorlijk probleem op. Maar is het erg dat je teksten gebruikt die door ChatGPT gegenereerd zijn in je inschrijving op een aanbesteding? Zo lang het wordt beoordeeld op een objectieve, vooraf bepaalde wijze zou ik zeggen van niet. Iedere inschrijver heeft er ook toegang toe. Mocht je het gebruik van ChatGPT als inkoper toch willen toetsen, dan lijkt het erop dat dit straks met >90%/ >95% zekerheid mogelijk is. Er wordt hard gewerkt aan nieuwe oplossingen hiervoor. Maar als dit toetsen dan straks goed mogelijk is, heeft het dan meerwaarde om het gebruik van ChatGPT in de beantwoording van gunningscriteria te verbieden?

Hoe ziet de toekomst eruit?

Er zijn dus nog wel wat mitsen en maren. Maar als we naar ons werk kijken is ChatGPT ontegenzeggelijk een zeer waardevolle tool. ChatGPT kan zeker (nóg!) niet de echte meerwaarde gericht op een specifieke tender op papier zetten. Maar het neemt al wel veel werk weg in het opzetten van de basis voor de beantwoording. Het kan dan ook niet anders dat AI-technologie als ChatGPT op termijn onmisbaar wordt voor ons werk en dat van vele andere beroepsgroepen. Microsoft heeft er niet voor niets flink in geïnvesteerd. Bing en Word zullen op korte termijn ook met de technologie worden uitgerust. En sinds vorige week is ChatGPT Plus in Nederland beschikbaar: voor een kleine $ 25,- per maand is ChatGPT gegarandeerd beschikbaar en krijg je nog sneller antwoord. Maar dat wordt niet het grootste verschil. Het systeem is nu kosteloos en openbaar beschikbaar. Iedereen mag en wil het gebruiken. Dat gaat in hele korte tijd heel veel feedback opleveren, wat het systeem beter en beter maakt. En dan wordt er waarschijnlijk dit jaar nog een nieuwe versie van het taalmodel, GPT-4, gelanceerd. Ook komen er nieuwe tools die je helpen om goede prompts te formuleren die ervoor gaan zorgen dat er nog veel meer met de technologie kan worden bereikt. De mogelijkheden voor ons dagelijks werk zullen dus alleen maar toenemen.

Op een recente poll van Roger antwoordde 54% ‘ja’ op de stelling “Mede door ChatGPT moeten bestaande EMVI en gunningsmodellen worden heroverwogen”.

Binnen het aanbesteden is er nog een andere vraag die leeft: blijft geschreven tekst zo belangrijk als nu binnen het aanbesteden? Natuurlijk, het is beter dan met andere vormen van communicatie (video, audio, presentaties) mogelijk om content objectief te beoordelen. Maar het levert de aanbestedende dienst ook veel werk op om alles te lezen en te beoordelen. En dat is voor een toch al vaak krap bezette inhoudelijk betrokken afdeling een steeds groter wordend probleem. Vanuit het gevoel dat teksten nu mogelijk minder uniek gaan worden (want lezen we nu het verhaal van de inschrijver of van ChatGPT?), kan die discussie wellicht in een stroomversnelling gaan komen. Ook de uitslag van onze poll laat zien dat de komst van ChatGPT mensen aan het denken zet over de wijze waarop we nu aanbesteden.

Wat gaat Roger er de komende tijd mee doen?

Binnen Roger blijven we nieuwe toepassingen proberen en nieuwe ‘prompts -> output’ beoordelen. Wil jij meer weten over wat we hebben geleerd en wat dat jouw organisatie kan opleveren? Neem contact met ons op via onderstaand formulier! Onze Rogers vertellen er graag meer over.